فهرست مطالب:
- قالب بتن چیست؟
- آشنایی با رویه استفاده از قالبهای فلزی بتن
- آشنایی با انواع قالبهای بتن
- آشنایی با انواع قالبهای فلزی
- بررسی کلی ویژگیهای قالبهای فلزی بتنی
- آشنایی با اجزای اصلی قالب های فلزی بتن
- آشنایی با معیارهای طبقهبندی انواع قالبهای بتن
- در باب مزایا و معایب انواع قالب های فلزی بتن
- آشنایی با نکاتی مهم در قالب بندی بتن
اگر درزمینهٔ ساخت وساز فعال باشید خوب میدانید که یکی از پراهمیتترین مراحل و عملیاتهای اجرای سازههای بتنی، قالب بندی می باشد. میتواند تأثیرگذارترین بخش از فرآیند اجرای سازه بتنی از منظر اقتصادی و زمانی اجرا به شمار آید. ازاین رو رعایت نکات اجرایی، نگهداری، کیفیت اجرا، به کارگیری بهترین نوع قالب و هماهنگ با نوع پروژه، تأثیر فراوانی بر کل پروژه دارد. با توجه به همین مسئله نیز در این بخش به سراغ انواع قالبهای بتن رفته و به طور تخصصی شما را با قالبهای فلزی بتن آشنا میکنیم. پس همراه ما باشید.
قالب بتن چیست؟
درواقع قالب بتن یک سازه موقت محسوب می شود که پس از انجام وظیفه موردنظر از سازه جدا می گردد. قالبهای بتن در انواع مختلف چوب، آجر و یا فلز میباشد که انتخاب نوع قالب موردنظر بستگی به نوع پروژه، هزینه برآورد شده و زمان در دسترس جهت اتمام پروژه دارد. قالب فلزی بتن شامل ظروفی می باشد که با شکل و شمایل خاص خود جهت نگهداری آرماتور و بتن خیس تا زمان شکل گرفتن و خشک شدن بتن مورداستفاده قرار می گیرد. معمولاً از قالب فلزی بتن جهت پروژههای با عمق پی زیاد، قالب بندی فونداسیون، ستونهای بتن، دیوارها و حتی اتوبان سازی استفاده میکنند چراکه دارای استحکام و مقاومت بالاتری نسبت به سایر قالبها دارند. در حالت کلی جالب است بدانید که قالب بندی بتن قسمت عمدهای از مخارج ساخت و اجرای اسکلتهای بتنی و اجزای بتنی ساختمان را به خود اختصاص میدهد. چراکه هزینه مصالح، ساخت و اجرای قالبهای بتنی بستگی به شکل قالب بتن و دشواری ساخت آن و نوع مصالح مصرفی دارد و در برخی موارد ممکن است قالب بندی بتن تا بیش از ۷۵ درصد هزینه یک عضو بتنی را به خود اختصاص دهد که در ادامه این مقاله به ارائه اطلاعاتی بیشتر در باب این موضوع خواهیم پرداخت.
آشنایی با رویه استفاده از قالبهای فلزی بتن
همان طور که در سایر مقالات همواره به آن اشاره کردیم، بتن یکی از پرکاربردترین مصالح در ساختمان سازی است که از سیمان و مصالح درشت تشکیل شده و به عنوان اتصال دهنده در ساختمان سازی کاربرد دارد. در همین راستا نیز طریقه قرارگیری بتن در این قالبها به این صورت است که ابتدا بتن را به حالت خیس و نرم درآورده و سپس در قالب فلزی بتن قرار میدهند. درواقع میتوان مطرح کرد که از مهمترین گامهای احداث سازههای بتنی، انجام قالببندی است و طبیعتاً در کنار آن پایداری نیز از مهمترین خصوصیاتی است که باید در قالببندی رعایت شود؛ بنابراین به منظور اینکه این قالبها محکم باشند و به مرور زمان دچار شکاف نشوند عمدتاً بدون درز طراحی و تولید میشوند. قالب فلزی بتن از متریالی تهیه می شود که چسبندگی به دیوارههای قالب به حداقل برسد که این امر مانع از خوردگی قالب میشود؛ بنابراین طول عمر قالب فلزی بتن نسبت به سایر قالبها بیشتر است. قالبهای فلزی معمولاً با انواع داربست به کار میرود؛ اما آنچه بیش از تمامی این موارد در کیفیت قالبهای فلزی بتنی مؤثر میباشد، نحوه نصب این قالبها میباشد؛ چراکه توجه و دقت در نصب قالبهای فلزی است که سبب تداوم این قالبها میشود. درواقع همبندی دقیق و مستحکم قالبهای فلزی در کیفیت قالب فلزی بتن از نقشی مؤثر برخوردار میباشد.
آشنایی با انواع قالبهای بتن
به طورکلی چهار مدل اصلی از قالب های بتن در بازار وجود دارند که در این بخش به بررسی تک تک این موارد می پردازیم:
۱. قالب بتن مدولار
قالب فلزی مدولار بتن، قالبی است که طراحی و ساخت آن با توجه به ابعاد عرضی ۵ سانتیمتر صورت گرفته است. در حال حاضر این قالب، ابعاد و اندازههای گوناگونی دارند که به راحتی در بازار در دسترس میباشند. این قالب با توجه به تنوع زیادی که دارد به جرئت میتوان گفت که در قالببندی قسمتهای مختلف سازههای بتنی بیشترین کاربرد و نقش را دارد. این قالبها به طورکلی دارای ارتفاع ۱، ۱.۵ و ۲ متر و عرضهای ۱۰ تا ۵۰ سانتیمتری هستند که با ابعاد استاندارد تولید و عرضه میشوند. علاوه بر این، این امکان وجود دارد تا قالب مدولار بتن با توجه به نیاز مشتری و بر اساس ابعاد سفارشی آن نیز تولید شود. زمانی که برای اجرا و ساخت سازهها از قالب مدولار بتن استفاده شود، درنهایت سازهای بسیار زیبا و استوار ایجاد خواهد شد که از عمر طولانی برخوردار میباشد.
۲. قالب بتن مدور
به طورکلی میتوان اذعان نمود که اسکلتبندی به روش مدور جهت بهرهوری از منابع، یا محفظههای سیمانی و سیلورها به کار میرود؛ که در این روش تکیه گاه و اسکلت سیمانی به شکل پیچیده و تاب داده ساخت و به بازار عرضه میشود. هنگام قالببندی برای قسمتهایی به شکل قوس و دایره از قالب مدولار یا کمانی استفاده میشود.
۳. قالب بتن خاص
قالبهای بتن خاص با توجه به نقشه و معماری سازه موردنظر، به شکلهای مختلف مثلث، متوازی الاضلاع، منحنی، کنج های خاص، چندضلعی و غیره طراحی و ساخته میشوند. این نوع از قالب ها در بخش های مختلفی نیز مورداستفاده قرار می گیرند برای مثال از آن ها می توان به عنوان قالب جدول، قالب ستون گرد، قالب سرستون پل ها، قالب دیوارهای پیش ساخته و قالب نیوجرسی استفاده کرد. همچنین لازم به ذکر است که قالبهای خاص، قالبهایی هستند که به صورت سفارشی و طبق طرح مشتری طراحی و ساخته میشوند تا در ساخت سازه به طور تخصصی و دقیق مورداستفاده قرار گیرند.
۴. قالب فلزی بتن
همان طور که در ابتدای این نوشتار نیز اشاره شد، قالب فلزی بتن در انواع فولادی موجود میباشد و به منظور اینکه این قالبها محکم باشند و به مرورزمان دچار شکاف نشوند، عمدتاً بدون درز طراحی و تولید میشوند. قالب فلزی بتن در انواع مختلف چون قالب فلزی پیاده رو، سنگفرش، مخصوص پل، مخصوص ساختمان، ستون، تونل و غیره موجود میباشد. با توجه به وزن و کاربرد میتوان از فلزهای مختلفی برای ساخت آنها استفاده کرد. قالب فلزی بتن پیاده رو در جنس آلومینیوم و آهن نیز موجود میباشد. همچنین ذکر این نکته لازم است که قالبهای فلزی بتن فولادی که در نوع مرغوب و باکیفیت موجود میباشند، توسط روشهای مختلفی چون گالوانیزاسیون آبکاری شده و در برابر زنگ زدگی، فرسایش و پوسیدگی مقاومت بالایی دارند.
آشنایی با انواع قالبهای فلزی
انواع قالبهای فلزی نیز بر اساس میزان تحمل بار و کاربری خود دارای انواع مختلفی میباشد که در این بخش به سه نمونه اصلی از انواع قالبهای فلزی اشاره میکنیم که این موارد به شرح زیر میباشد:
۱. قالب ثابت
به طورکلی این نوع از قالبها با بتن خیس و تازه و یا مواد دیگر پر میشوند و عموماً برای نگه داشتن میل گردها به طور ثابت در سازه استفاده میشوند.
۲. قالب بالارونده
قالب بالارونده نوع خاصی از قالب بتن برای سازههای عمودی است که با انجام فرایند ساخت به سمت بالا حرکت میکند.
۳. قالب لغزان
قالب لغزنده ازلحاظ ماهیت و کاربرد مشابه قالب بالارونده است. این قالب در یک رویه مداوم به صورت قائم (عمودی) نصب میشود. درواقع، این نوع سیستم قالببندی، روشی برای تولید مقاطع مرتفع بتن آرمه است و برای ساخت دیوارههای هستهای و شفتهای اصلی در سازههای مرتفع مناسب است. همچنین لازم به ذکر است که روش قالب لغزنده برای ساخت سازههای بلند و با طول زیاد نظیر سیلوها، برجهای مخابراتی، هستههای برشی ساختمانهای بلند، برجهای خنکساز، دودکشها، پایههای پله، کف تونلها، کانالهای آب، کف جادهها و سازههای مشابه، مورداستفاده قرار میگیرد. با استفاده از سیستم قالب لغزنده بسیاری از داربستبندیهای اطراف سازه حذف و سرعت اجرای کار به همراه نمای بهتر برای کار افزایش مییابد.
بررسی کلی ویژگیهای قالبهای فلزی بتنی
به طورکلی استفاده از این نوع از قالبها ازجمله رایجترین ابزار در فرایند بتن ریزی و ساخت وساز میباشد. در همین راستا نیز در این بخش به معرفی و بررسی ویژگیهای قالبهای فلزی بتنی میپردازیم. درواقع قالبهای فلزی ازجمله انواع متریالی میباشند که قابلیت حمل آسان، استفاده به صورت مدولار، مقاومت فیزیکی بالا، نچسبیدن به بتن، سادگی اتصالات، سرعت اجرای بالا، دکفراژ سریع، سطح صاف در کنار تکرارپذیری بالا را داشته و همین ویژگیهای نیز عاملی برای موارد رایج استفاده از آنها میباشد. از طرفی یکی از بزرگترین برتری قالب فلزی بتن، مقاومت بسیار بالای آن در مقابل فشارهای ناشی از انبوه بتن میباشد. با توجه به وزن استاندارد این نوع از قالبها میتوان شاهد، اجرای یک پروژه اعم از دیوار، سرستون و یا تیر پل و … با استفاده از هزاران بتن بود؛ بنابراین قالب بتن بایستی به سادگی بتواند وزن این حجم از بتن را تحمل کرده و تغییر شکل ندهد که در غیر این صورت ضرر و زیان پروژه بسیار بالا خواهد بود و به همین علت غالباً قالب بتن از فلز یا چوب سفت وسخت تولید میگردد. لازم به ذکر است که در سالهای اخیر شاهد تولید چشمگیری از قالب بتن از جنسهای پلاستیک، فایبرگلاس و رزین بودهایم اما در هزینه و مقاومت این مصالح در برابر نقش چوب و فلز کمی جای تردید وجود دارد.
آشنایی با اجزای اصلی قالبهای فلزی بتن
اجزای قالب فلزی در تمامی انواع قالب های بتن اجزای مشخص و بدون تغییری می باشند. اجزای قالب فلزی در کنار یکدیگر سبب میشوند تا سازهای یکپارچه، مستحکم و مقاوم، بدون هیچ عیب و نقصی ایجاد شود. در همین راستا نیز می توان اجزای اصلی این نوع از قالب ها را شامل رویه، بدنه، پشت بندها، حائل، ستون، مهارها و غیره در نظر گرفت که میتوان این قالبها را در کنار یکدیگر قرار داده و سیستمهای پیچیدهتری چون قالب مدولار، قالب بالارونده، قالب میزی، قالب چرخشی، قالب چکشی، قالب لغزنده و غیره را به وجود آورد. هرچقدر که سازهی موردنظر پیچیده تر باشد قالب فلزی پیچیدهتر بوده و قالب از اجزای بیشتری تشکیل میشود، از طرفی هرچقدر سیستم قالب فلزی پیچیدهتر باشد قالب بندی فلزی نیز سختتر و پیچیدهتر خواهد بود. اگر بخواهیم قالب بندی فلزی را برای تمام سازه ها به طور مختصر شرح دهیم، بدین صورت می باشد که در قالب فلزی بتن خیس شده را ریخته و پس از خشک شدن قالب فلزی را از آن جدا مینمایند.
آشنایی با معیارهای طبقهبندی انواع قالبهای بتن
در یک نگاه کلی می توان اذعان نمود که طبقه بندی قالب بتن بستگی به نوع و محل استفاده آن دارد. به طوری که مناسب ترین قالب بتن برای پروژه موردنظر معمولاً با مقدار جریان، حجم قالب بتن، فشار و وزنی که قالب بتن باید تحمل کند، سنجیده می شود. به عنوان مثال قالب بتن مورداستفاده برای پروژه های عمرانی مسطح از ۳ تا ۱۲ اینچ (هر اینچ معادل با ۲.۵۴ سانتی متر است) متغیر است. چون حداکثر مقدار بتن در زیربنای پروژه های عمرانی مسطح مورداستفاده قرار می گیرد؛ بنابراین قالب بتن چوبی (فریم فلزی با کف پلای وود) یا قالب بتن فلزی به علت تحمل وزن زیاد برای پروژه های عمرانی وسیع همچون پل ها، سد و مخازن، دیوارهای یک طرفه و دوطرفه و … مورداستفاده قرار می گیرند. مورد بعدی، ضریب تکرارپذیری بالای قالب بتن فلزی می باشد. قالب بتن فلزی، بعد از هر بار استفاده به راحتی و با کمترین هزینه تمیز، تعمیر و دپو شده و بعد از یک اوور حالی کامل آماده استفاده مجدد می باشد. با اندکی دقت در دکفراژ و جابجایی قالب بتن فلزی می توان عمر مفید این قالب ها را تا سطح قابل توجهی بالا برد؛ بنابراین در حال حاضر قالب بتن فلزی مقرون به صرفه ترین محصول در این زمینه با توجه به وضیعت اقتصادی پروژه ها محسوب می گردد.
در باب مزایا و معایب انواع قالبهای فلزی بتن
هرگونه قالبی با توجه به خصوصیات و ویژگی هایی که دارد همراه با مزایا و معایبی نیز می باشد که در بعضی موردها مزیت های آنان بیشتر از معایب آنان می باشد. در همین راستا نیز در ابتدا به بررسی مزایای این نوع از قالب های بتن می پردازیم که به شرح زیر است:
- قالب فلزی بتن، دارنده مقاومت بیشتری نسبت به قالب های دیگر می باشد و تعداد دفعات بیشتری می توان از آن استفاده نمود.
- به طورکلی به کارگیری از قالب فلزی بتن سرعت انجام عمل را ارتقاء می دهد و درنتیجه می توان در مقطع دوره کوتاه تری، عمل بیشتری انجام بخشید.
- این نوع قالب فلزی در قبال آتش سوزی از خود مقاومت نشان می دهد و همین مسئله یکی خصوصیت هایی می باشد که منجر شده است نسبت به نوع چوبی و پلاستیکی قالب ها، برتری داشته باشد.
- می توان گنجایش این قالب فلزی بتن را مزیتی به حساب آورد که درنتیجه آن عملکرد بسیار بالایی را شاهد خواهیم بود.
از طرفی از بین معایب آن می شود به این اشاره نمود که :
- این مدل قالب فلزی بتن، عایق حرارت نیست و درنتیجه تبادل گرمایی بسیار بالایی را دارا می باشد.
- به طورکلی به منظور تنظیم این نوع قالب فلزی، در ابتدا می بایست بهایی متعددی بپردازید.
- وزن این نوع از قالب ها بالاتر از سایر متریال می باشد.
بنا بر آنچه از مزایا و معایب این نوع از قالب ها مطرح کردیم، امروزه شایع ترین جور قالب ها، قالب فلزی بتن می باشند؛ به دلیل آنکه آن ها در مجموعه خود تحت عنوان شایسته ترین نوع شناخته گردیده اند. باوجود وزن بالایی که قالب فلزی بتن دارا است و هزینه ای که در ابتدا بایستی برای آن ها صرف کرد، بازهم گزینه ایده آلی بوده و بسیاری از کارفرمایان استفاده از این نوع قالب بتن را ترجیح می دهند.
آشنایی با نکاتی مهم در قالببندی بتن
به طورکلی به منظور استفاده از قالب های بتن برای قالب بندی لازم است تا یکسری از نکات به طور کامل پوشش داده شده و در نظر گرفته شوند. به همین منظور نیز موارد زیر قابل ارائه می باشد که به شرح زیر است:
- مخارج تهیه مصالح و ساخت قالب متناسب با نیازهای مورد مصرف آن باشد.
- مصالح مصرفی برای ساخت قالب با دقت کافی انتخاب و تهیه شود به نحوی که بین دفعات استفاده از قالب و تداوم فعالیت های کارگاه ازنظر اقتصادی تعادل برقرار باشد؛ به عبارت دیگر هرچقدر امکان تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب وجود داشته باشد به همان میزان در استحکام آن و انتخاب نوع مصالح مرغوب باید توجه بیشتری شود.
- انتخاب روش ساخت و مصالح مناسب و در صورت لزوم پوشش مناسب سطوح داخلی قالب، به نحوی که امکان دستیابی به نتایج موردنظر مستقیماً میسر باشد. چراکه ترمیم بتن و یا تغییر و اصلاح فرم موردنظر طرح شده قبلی پس از گرفتن بتن و باز کردن قالب ها هم بسیار دشوار و حتی درصورتی که امکان داشته باشد، به مراتب از پیش بینی های لازم اولیه گران تر تمام می شود.
- روش مناسب و وسایل کافی برای حمل، بلند کردن و سوار نمودن قالب ها در محل کار انتخاب و پیش بینی شده باشد.
- انواع مصالحی که ممکن است به کاربرده شوند، نظیر قالب های فلزی و یا چوبی باید موردتوجه و بررسی قرار گیرند و هرکدام که برحسب مورد مناسب تر تشخیص داده شد انتخاب شود. قالب های چوبی معمولاً سبک تر و لذا امکان ساخت قطعات بزرگ تر و استفاده از آن ها بیشتر از قالب های فلزی است. در عوض قالب های فلزی را به دفعات بیشتر از قالب های چوبی می توان مصرف نمود.
- طراحی قالب باید به نحوی انجام شود که در چهارچوب خواسته های معماری و سازه ای بتوان به تعداد دفعات هر چه بیشتر مصرف کرد و تطبیق و تنظیم آن برای کارهای بعدی تکراری سهل و راحت باشد. همچنین تعادل موارد فوق باید طوری باشد که قبل از شروع قالب بندی امکان محاسبه مخارج آن مقدور بوده و ازنظر اقتصادی به صرفه و توجیه پذیر باشد.
کلام پایانی
هدف از این نوشتار آشنایی شما عزیزان با قالب های فلزی بتن و نقش آن ها در یک قالب بندی باکیفیت بود که امیدواریم مفید واقع شده باشد. همچنین در پایان این نوشتار لازم به اذعان است که نظرها و پیشنهادات شما عزیزان برای ما دلگرم کننده و در راستای آماده سازی مطالب بهتر و کاربردی تر بسیار مفید خواهد بود؛ بنابراین نظرها و پیشنهادات خود را در قالب کامنت در سایت پرشین سازه قرار دهید تا ما نیز از این موارد نهایت استفاده را ببریم.
منبع: پرشین سازه