رابطه مقاومت بتن در سنین مختلف با سیمان‌های گوناگون

مقاله بررسی رابطه مقاومت بتن در سنین مختلف با سیمان‌های گوناگون؛ با ما همراه باشید.

چکیده

بتن یکی از پر مصرف‌ترین مصالح ساختمانی است. مقاومت بالای بتن در مقابل آب، سهولت شکل دادن به آن برای ساخت اجزای مختلف سازه و سهولت دسترسی و ارزانی از دلایل عمده کاربرد گسترده بتن است. دسته‌بندی بتن‌ها از نقطه نظر مقاومت، در اروپا و بسیاری دیگر از کشورها رایج است و بتن با مقاومت متوسط (20 تا 40 مگاپاسکال) که به بتن معمولی نیز معروف است در اغلب کارهای ساختمانی استفاده می‌شود.

در ساختمان‌ها و سازه‌های متعارف، به ویژه وقتی از سیمان‌های پرتلند با روند عادی کسب مقاومت مانند نوع 1 استفاده می‌شود، معمولاً از سن مقاومت مشخصه 28 روزه در مشخصات فنی و آیین‌نامه‌ها استفاده می‌گردد. در برخی سازه‌ها ممکن است سن مقاومت مشخصه کمتر یا بیشتر از 28 روز باشد. در سال‌های اخیر با توجه به گستردگی استفاده از سیمان‌های آمیخته (با درصدهای قابل توجهی از پوزولان‌های طبیعی یا مصنوعی و یا سرباره‌ها) و برای کاهش تولید و مصرف کلینکر سعی می‌شود در حد امکان سن مقاومت مشخصه بتن پروژه‌ها بیش از 28 روز انتخاب شود تا از پتانسیل مقاومتی این نوع سیمان‌ها به نحو احسن استفاده گردد.

از آنجا که مقاومت بتن تابعی است از پیشرفت هیدراته شدن سیمان، که پدیده‌ای نسبتاً کند است، بنابراین روند کسب مقاومت بتن‌هایی که با شرایط یکسان، ولی با انواع مختلف سیمان پرتلند ساخته می‌شوند یکسان نیست و بتن‌های ساخته شده با سیمان‌های مختلف در سنین مختلف روند رشد مقاومت متفاوتی دارند.

با وجود طیف وسیعی از انواع سیمان در کشور، بعضاً بتن‌های تهیه شده از انواع مختلف سیمان‌های استاندارد، ویژگی‌های متمایز کننده مورد انتظار را دارا نمی‌باشند.

در این تحقیق با انتخاب سیمان نوع 425-1 و 2 به عنوان پر مصرف‌ترین سیمان‌های کشور و ساخت بتن با عیار 350 (kg/cm³) به عنوان پر مصرف‌ترین عیار بتن با مصالح یکسان و روانی برابر و عمل‌آوری در شرایط یکسان سعی در ارزیابی، تحلیل و مقایسه همزمان نتیجه مقاومت فشاری بتن‌ها شده است تا روند رشد مقاومت و همچنین نسبت مقاومت فشاری بتن‌های ساخته شده با سیمان‌های مختلف در سنین 3،7 و 28 روزه بررسی شود.

کلمات کلیدی: بتن، مقاومت فشاری 28 روزه، انواع سیمان.

مقدمه

یکی از اهداف برنامه بتن 1404 افزایش مقاومت متوسط و دوام بتن‌های سازه‌ای در سطح کشور می‌باشد که برای رسیدن به این هدف، شناخت خصوصیات واقعی سیمان‌های متنوع موجود در ایران از ابعاد مختلف ضروری می‌باشد. در راستای این موضوع شناخت خصوصیات کلی مواد اولیه ساخت بتن و مسائل بومی مربوطه ضروری می‌باشد. ویژگی‌های سنگدانه‌های دارای نشان استاندارد و در دسترس واحدهای تولید کننده بتن آماده اغلب با دانه‌بندی ASTM فاصله زیادی دارد که همین امر باعث اثر منفی بر پمپ پذیری و در ادامه با افزایش آب باعث کاهش مقاومت فشاری و دوام بتن‌ها می‌شود و یکی از مهم‌ترین دلایل وجود بتن‌های بی‌کیفیت می‌باشد، از طرفی دیگر قیمت نسبتاً بالای افزودنی‌های مرغوب بتن و عدم وجود فرهنگ‌سازی مناسب برای پذیرش این هزینه‌ها، باعث عدم مصرف آن در صنعت بتن شده است.

افزودنی‌ها، سنگدانه‌ها و سیمان مطابق استانداردهای ملی تولید می‌شوند و عموماً حداقل کیفیت را برآورد می‌کنند. بنابراین ساخت بتن مرغوب با چنین مواد اولیه‌ای اغلب کار بسیار سخت و همراه با اتلاف منابع خواهد بود.

البته بدیهی است تأمین شرایط فوق در حالت بهینه در پروژه‌های خاص عمرانی با صرف هزینه‌های متعدد مربوطه و تولید سنگدانه و افزودنی به شکل سفارشی امکان‌پذیر بوده و بعضاً در کشور در حال اجرا نیز می‌باشد ولی موضوع در سطح کلان در صنعت ساخت و ساز در اکثر نقاط کشور فعلاً به عنوان مشکلی اساسی وجود دارد.

در این میان یکی از موضوعات مورد علاقه جامعه مهندسی پیش‌بینی مقاومت فشاری 28 روزه بتن با توجه به مقاومت در سنین پایین‌تر مانند 7 و 3 روزه و یا ارتباط مقاومت بتن‌های ساخته شده با سیمان‌های مختلف در سنین متفاوت و ایجاد رابطه بین آن‌ها می‌باشد.

در این پژوهش سعی شده است در ابتدا به بررسی موضوع روند کسب مقاومت بتن‌های ساخته شده با سیمان‌های مختلف از دیدگاه منابع معتبر موجود داخلی و خارجی پرداخته شود و سپس با بررسی نتایج آزمایش‌های انجام شده بر روی بتن‌های ساخته شده با سیمان‌های نوع 425-1 و 2 اقدام به نتیجه‌گیری نهایی می‌شود. تمامی آزمایش‌ها در آزمایشگاه پاکدشت بتن به عنوان آزمایشگاه مرجع سازمان ملی استاندارد انجام شده است.

مقاومت فشاری

مقاومت، میزان تنش لازم برای به شکست رساندن مصالح می‌باشد و تئوری تنش‌های مجاز در طراحی بتن آن را اغلب به عنوان مصالحی مناسب برای تحمل بارهای فشاری مطرح می‌کند و به همین دلیل است که بتن اغلب با مقاومت فشاری آن مشخص می‌گردد. از آنجا که مقاومت بتن تابعی است از پیشرفت هیدراته شدن سیمان، که پدیده‌ای نسبتاً کند است. لذا مشخصات و آزمایش‌های مقاومت بتن معمولاً بر روی نمونه‌های عمل آوری شده در دما و رطوبت استاندارد در مدت 28 روز بیان می‌گردد.

مقاومت بتن یکی از مهم‌ترین خواص بتن نزد طراحان و مهندسان کنترل کیفیت بتن می‌باشد. در جامدات رابطه معکوس بین تخلخل (حجم فضاهای خالی) و مقاومت، یک اصل است. در نتیجه در بتن و مواد ترکیبی نظیر آن تخلخل هر جز تشکیل دهنده می‌تواند بر مقاومت تأثیر بگذارد. از آنجا که سنگدانه‌ها عموماً متراکم و با مقاومت بالا هستند، لذا تخلیل خمیز سیمان سخت شده و ناحیه انتقال بین سنگدانه و خمیر اغلب تعیین کننده مقاومت مشخصه بتن‌های معمولی است.

از آنجا که بتن یک جسم سخت شده از مصالح غیر متناجس است، خواص آن تحت تأثیر عواملی متعددی قرار دارد که مربوط به تفاوت‌های در انواع و مقادیر اجزای تشکیل دهنده، تفاوت‌ها در مراحل اجرایی بتن از جمله مخلوط کردن، حمل و نقل، جا دادن و تفاوت در ساخت نمونه‌ها و جزئیات روش آزمون آن‌ها است. به همین دلیل روش‌های کنترل کیفیت بتن باید به کار گرفته شوند. روش معمول عبارت از ساختن نمونه‌های مقاومت به طور همزان با ریختن بتن در عضو مربوطه و منظور نمودن مقاومت نمونه به عنوان مقدار مقاومت بتن در سازه است. البته اعتبار این فرض همواره مورد سوال است، زیرا شرایط نگهداری سازه و نمونه بتنی متفاوت است.

افزایش مقاومت بتن با گذشت زمان تحت شرایط زیر ادامه پیدا می‌کند:

1. وجود سیمان هیدراته نشده
2. مرطوب ماندن بتن با وجود رطوبت نسبی بیش از 80%
3. مطلوب ماندن دمای بتن
4. وجود فضای کافی جهت تشکیل محصولات هیدراته شدن

زمانی که رطوبت نسبی بتن به زیر 80% کاهش پیدا می‌کند یا دمای بتن به زیر نقطه انجماد نزول می‌کند هیدراته شدن و افزایش مقاومت به طور واقعی متوقف می‌گردد.

مقاومت فشاری را می‌توان به صورت حداکثر مقاومت اندازه‌گیری شده نمونه بتن یا ملات در برابر بارگذاری محوری تعریف کرد. این مقاومت معمولا بر حسب مگاپاسکال و در سن 28 روزه بیان می‌شود. از نتایج آزمون در سنین دیگر نیز استفاده می‌شود اما به هر حال درک رابطه میان مقاومت 28 روزه و دیگر سنین آزمایش دارای اهمیت است.

برای آزمون تعیین مقاومت فشاری بتن، استانداردها و روش‌های آزمون زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع سیمان

سیمان پرتلند بی‌آب، ماسه و شن را به هم نمی‌چسباند، بلکه خاصیت چسبندگی را فقط وقتی که با آب مخلوط می‌شود به دست می‌آورد. این امر، بدین علت است که واکنش شیمیایی سیمان با آب، که معمولاً به آن هیدراته شدن سیمان گفته می‌شود، محصولاتی را تولید می‌کند که دارای مشخصات گیرش و سخت‌شدگی هستند.

سیمان‌هایی با ترکیبات شیمیایی و خصوصیات فیزیکی مختلف می‌تواند پس از هیدراته شدن خواص متفاوتی از خود بروز دهند. لذا با انتخاب مخلوط‌های مناسب مواد خام، می‌توان سیمان‌هایی با خواص مختلف مورد نیاز را تولید نمود.

تا آنجا که به بتن ارتباط دارد، مواد سیمانی همیشه حاوی سیمان پرتلند از انواع سنتی آن می‌باشد (یعنی سیمان پرتلند خالص). بنابراین وقتی مواد دیگری مصرف می‌شوند، امکان دارد که به مجموعه مواد سیمانی به کار رفته نام سیمان‌های مرکب پرتلند را اطلاق نمود. این عبارت و همچنین عبارت سیمان‌های پرتلند آمیخته منطقی به نظر می‌رسد.

استانداردهای سیمان در دنیا به طور کلی در اصول مشابه یکدیگرند، ولی در جزئیات فرعی با یکدیگر متفاوتند. انواع اصلی سیمان در استاندارد ویژگی‌های سیمان پرتلند با عنوان ASTM C150 و AASHTO مشخص شده است. در کنار انواع سیمان‌های پرتلند، باید سیمان‌های سفید، سیمان‌های کم قلیا و سیمان‌های هیدرولیکی آمیخته و سیمان‌های هیدرولیکی را اضافه کرد.

یکسان نمودن استاندارها در اتحادیه اروپا که شامل برخی دیگر از کشورهای اروپایی نیز می‌گردد، منجر به انتشار اولین استاندارد مشترک مربوط به سیمان توسط کمیته اروپایی استانداردها به صورت ENV197-1:1992 “سیمان- ترکیبات، ویژگی‌ها و ضوابط پذیرش: بخش اول: سیمان‌های معمولی” گردیده است.

استاندراد مذکور پس از ویرایش‌های متعدد در حال حاضر با عنوان EN 197-1-:2011 در اروپا معتبر و جاری است. در سال 1393 این استاندارد در سازمان ملی استاندارد ایران با عنوان INSO 17518-1 ترجمه و تدوین شده است که در آن ترکیبات، ویژگی‌ها و معیارهای انطباق 35 نوع سیمان معمولی مورد مصرف در ساخت و ساز مشخص شده است.

در ایران مطابق استاندارد ملی 389، سیمان پرتلند مشتمل بر 5 نوع به شرح ذیل است:

• سیمان پرتلند نوع یک با نشانه “پ-1”: به عنوان سیمان پرتلند معمولی برای مصارف عمومی در ساخت ملات یا بتن به کار می‌رود.
• سیمان پرتلند نوع دو با نشانه “پ-2”: به عنوان سیمان پرتلند اصلاح شده مصرف ویژه آن در ساخت بتن‌هایی است که حرارت هیدراتاسیون متوسط برای آن‌ها ضرورت داشته و حمله سولفات‌ها به آن‌ها در حد متوسط باشد.
• سیمان پرتلند نوع سه “پ-3”: به عنوان سیمان پرتلند با مقاومت اولیه زیاد در شرایطی که مقاومت اولیه زیاد مورد نظر باشد به کار می‌رود.
• سیمان پرتلند نوع چهارم “پ-4”: به عنوان سیمان پرتلند با حرارت کم در شرایطی که حرارت هیدراتاسیون کم بتن مورد نظر باشد به کار می‌رود.
• سیمان پرتلند نوع پنج “پ-5”: به عنوان سیمان پرتلند ضد سولفات در شرایطی که مقاومت زیاد بتن در برابر سولفات‌ها مورد نظر باشد به کار می‌رود.

در تعاریف کلاسیک موجود از سیمان‌های نوع 1،2 و 5 عمدتاً به تفاوت در گرمازایی، گیرش، روند کسب مقاومت، مقاومت 28 روزه و مقاومت در برابر سولفات اشاره شده است که مبنای استفاده جامعه مهندسی از این سیمان‌ها در کاربری‌های مختلف می‌باشد.

تأثیر مشخصات سیمان بر مقاومت

تاکنون مقاومت سیمان به عنوان متغیری در مقاومت بتن در نظر گرفته نشده است. در این جا منظور اختلافات در خواصی که مقاومت سیمان را ایجاد می‌نمایند نمی‌باشد. بلکه تغییرات در بین سیمان‌های اسما یکسان است. این سیمان‌ها به صورت نسبتاً گسترده‌ای متغیرند و این تغییرات است که در این بند مورد بررسی قرار می‌گیرد. به طور سنتی فقط یک حداقل مقاومت در عمرهای معین تجویز شده است.

با دانستن مقادیر نسبی واکنش‌زایی و محصولات هیدراته شدن ترکیبات جداگانه، طراحی سیمان‌هایی با مشخصات ویژه مانند مقاومت اولیه زیاد، حرارت هیدراته شدن کم، مقاومت سولفاتی زیاد وحرارت هیدراته شدن متوسط یا مقاومت سولفاتی متوسط امکان‌پذیر می‌باشد.

تقسیم‌بندی سیمان‌ها به انواع مختلف، الزاماً چیزی بیش از یک طبقه‌بندی کلی عملکردی نیست و گاه ممکن است اختلاف‌های زیادی بین سیمان‌هایی که اسما از یک نوع هستند وجود داشته باشد. از طرفی اغلب هیچگونه عدم پیوستگی ناگهانی در خواص انواع سیمان وجود ندارد و بسیاری از سیمان‌ها می‌توانند در دو یا چند طبقه قرار گیرند.

از آنجا که سرعت واکنش‌زایی هر یک از اجزای مختلف سیمان پرتلند با آب، به طور قابل توجهی با یکدیگر تفاوت دارند، لذا ممکن است که روند افزایش مقاومت سیمان را به سادگی از طریق ترکیب اجزای سیمان تغییر داد. برای مثال، اگر سیمان دارای مقادیر نسبتاً زیادی از C₃S و C_ZS باشد، مقاومت‌های اولیه 3 و 7 و 28 روزه زیاد خواهند بود و اگر سیمان دارای نسبت زیادتری C_ZS باشد، مقاومت اولیه کم خواهد بود.

شکل زیر نشانگر آهنگ رشد مقاومت بتن‌های ساخته شده با انواع سیمان را نشان می‌دهد. با اینکه این آهنگ‌ها به میزان قابل ملاحضه‌ای متفاوتند اختلاف کمی بین مقاومت 90 روزه انواع سیمان وجود دارد در بعضی موارد مانند شکل بعدی این اختلاف‌ها بیشترند. نظر کلی آن است که سیمان‌هایی با آهنگ سخت شدن کم، دارای مقاومت نهایی اندکی بیشتر هستند. کاهش مقاومت بتن سخت شده با سیمان نوع II، مشخصه این نوع سیمان نمی‌باشد. الگوی مقاومت اولیه کم و مقاومت نهایی زیاد، با تأثیر چارچوب اولیه خمیر سیمان سخت شده بر کسب مقاومت نهایی مطابقت می‌کند. هر چه این چارچوب کندتر ایجاد گردد، ژل متراکم‌تر و مقاومت نهایی بیشتر می‌شود. به هر حال فقط در مراحل اولیه هیدارته شدن، اختلاف فاحش در خواص فیزیکی انواع مختلف سیمان، مشاهده می‌شود. در خمیرهای کاملاً هیدراته، اختلاف فقط جزئی خواهند بود.

شکل 5، تغییرات مقاومت فشاری بتن را بر حسب سن برای پنج نوع سیمان پرتلند براساس تقسیم‌بندی ASTM ارائه می‌دهد. همه منحنی‌ها تقریبا در سن سه ماهه (90 روزه) همدیگر را قطع می‌کنند. بتن ساخته شده با سیمان زودگیر (نوع III) در سنین تا سه ماهه نسبتا مقاومت بالایی را دارا است ولی پس از اندکی کمتر از بتن ساخته شده با سیمان معمولی (تیپ I) و به میزان قابل ملاحضه‌ای کمتر از مقاومت بتن ساخته شده با سیمان اصلاح شده (نوع II) یا کم حرارت (نوع IV) یا سیمان ضد سولفات (نوع V) است.

روند کسب مقاومت بتن‌هایی که با شرایط یکسان، ولی با انواع مختلف سیمان پرتلند ساخته می‌شود، یکسان نیستذ ولی در عین حال، مقاومت 90 روزه تمامی آن‌ها با یکدیگر برابر بوده و مساوی 1/2 برابر مقاومت نمونه 28 روزه‌ای است که با سیمان نوع یک ساخته شده است. در صورت استفاده از انواع سیمان پرتلند استاندارد می‌توان با اجازه دستگاه نظارت، مقاومت‌های فشاری مشخصه مورد انتظار را با استفاده از جدول زیر به دست آورد.

یکی از موضوعات مورد بررسی در این تحقیق بررسی جامعیت جدول زیر می‌باشد.

نوع سیمان و شرایط عمل‌آوری به عنوان به عنوان دو عامل مهم در میزان کسب مقاومت مورد انتظار تأثیر گذارند. براساس رابطه مایندس و یونگ، نسبت مقاومت فشاری 28 روزه و 7 روزه بین 1/3 و 1/7 است و معمولاً از 1/5 کمتر است و مقاومت 7 روزه معمولاً بین 60% تا 75% از مقاومت 28 روزه است. معمولاً بالای 65% از نمونه‌های استوانه‌ای در 139 kg/cm² (یعنی 66% از مقاومت مشخصه kg/cm² 210) شکسته می‌شوند و براساس قانون مایندس و یونگ، این نمونه‌ها باید مقاومت مشخصه سن 28 روزه را به دست بیاورد.

مقاومت هفت روزه اغلب در حدود 75% مقاومت 28 روزه تخمین زده می‌شود و مقاومت‌های 56 روزه و 90 روزه در حدود 10 تا 15% از مقاومت 28 روزه بیشترند.

برنامه آزمایشگاهی

به منظور بررسی روند کسب مقاومت بتن‌های ساخته شده با سیمان‌های مختلف در آزمایشگاه پاکدشت بتن به عنوان آزمایشگاه مرجع سازمان ملی استاندارد، اقدامات زیر طراحی و صورت گرفته است:

تعداد 19 نمونه سیمان نوع 425-1 محصول 5 کارخانه و 43 نمونه سیمان نوع 2 محصول 9 کارخانه به عنوان پرمصرف‌ترین سیمان‌های کشور ایران در فواصل زمانی متفاوت تهیه شد. لازم به ذکر است تمامی نمونه‌ها دارای پروانه کابرد استاندارد بودند. مشخصات سنگدانه‌های درشت و ریز مورد مصرف در ساخت نمونه‌ها در نمودار زیر آمده است:

بعد از تهیه مصالح مذکور و انجام آزمایش‌های اولیه، طرح اختلاط تمامی بتن‌ها طبق روش ملی طرح مخلوط بتن ایران محاسبه شد.

دستورالعمل ساخت نمونه‌ها طبق روش استاندارد ISIRI 581 (ASTM C192) انجام شد و روانی نمونه‌های بتن تازه به روش اسلامپ مطابق استاندارد ISIRI 3203-2، 80±10 میلی متر بوده است، زیرا در ایران بتن‌های بدون مواد افزودنی روان کننده، اغلب در حالت بهینه با این روانی تولید می‌شوند و در اینجا بررسی شرایط واقعی صنعت بتن مدنظر بوده است.

نمونه‌گیری از بتن‌ها در قالب‌های مکعبی 15*15*15 سانتی‌متر که متعارف‌ترین نوع قالب نمونه‌گیری در ایران می‌باشد. طبق استاندارد ملی ISIRI 3201-1 انجام شد و نگهداری 24 ساعت اول و عمل‌آوری غرقابی طبق استاندارد ISIRI 581 صورت گرفت و در سنین مختلف 3 و 7 و 28 روزه نمونه‌ها از حوضچه‌ها خارج شدند و آزمون مقاومت فشاری با جک با ظرفیت 200 تن (دارای گواهینامه کالیبراسیون معتبر) و سرعت بارگذاری طبق استاندارد ISIRI 3206 تحت آزمایش مقاومت فشاری قرار گرفتند و نتایج ذیل در نمودارهای 1 تا 6 حاصل گردید. مقاومت فشاری هر نمونه در هر سن، متوسط 2 آزمونه بوده است.

نتیجه گیری

با توجه به مطالب ذکر شده و نمودارهای حاصل تحقیق چنین به نظر می‌رسد که ارائه نسبت‌های رشد مقاومت بتن در سنین مختلف و برقراری رابطه الزام‌آور بین روند رشد مقاومت بتن ساخته شده با سیمان‌های مختلف، موضوع صحیحی نمی‌باشد زیرا هر قانونی با ارائه حتی یک مثال نقض مردود می‌شود و در اینجا همانطور که مشاهده می‌شود جدول الزام آور شماره 3 موجود در مبحث نهم مقرارت ملی ساختمان در این تحقیق نقض شده و منابع بین‌المللی هم که به این موضوع اشاره کرده‌اند صرفاً به عنوان بررسی موردی جهت کاربرد مقایسه‌ای و درک مطلب نمودارهایی ارائه داده‌اند و به هیچ وجه الزام و یا قانون تعیین نکرده‌اند. ضمناً از جدول مقررات ملی برمی‌آید که تحقیقات اصلی برای سیمان‌های مطبق بر استاندارد آمریکا انجام و ارائه دشه است و الزاما در ایران صحیح نمی‌باشد. در ضمن باید توجه داشت که در جداول 9 و 11 مقادیر حداقل و حداکثر نسبت‌ها در سنین مختلف لزوماً مربوط به یک نمونه نمی‌باشد، به این معنی که نمونه‌ای که نسبت مقاومت فشاری 3 به 28 روزه آن کمینه می‌باشد. لزوماً نسبت مقاومت فشاری 7 به 28 روزه یا مقاومت فشاری 3 به 7 روزه آن کمینه نیست.

در ایران نیز به هیچ وجه نمی‌توان برای نسبت‌های رشد مقاومت بتن ساخته شده با یک نوع خاص سیمان و یا نسبت رشد مقاومت بتن‌های ساخته شده با انواع مختلف سیمان (در نسبت آب به سیمان برابر و یا روانی برابر) نسبت به یکدیگر قانون وضع کرد.

هم‌چنین باید گفت که چنانچه عیار سیمان، توزیع دانه‌بندی سیمان، روانی یا نسبت آب به سیمان و حتی دمای ساخت بتن تغییر نماید این نسبت‌ها مسلماً تغییر خواهد کرد.

در تحقیقات بعدی که به تدریج منتشر خواهد گردید موارد مذکور در خصوص تغییرات عیارسیمان، روانی یا نسبت آب به سیمان و سایر پارامترها مد نظر قرار خواهد گرفت و به بررسی شیمیایی و فیزیکی سیمان‌های مختلف و ارتباط با آن فاکتورهای مهم بتن تازه و سخت شده خواهیم پرداخت.

منبع: انجمن بتن ایران