چکیده
در این تحقیق، امکان استفاده از روزنامه باطله در ساخت پانلهای بتن- الیاف مورد بررسی قرار گرفته است. عواملی که در این تحقیق مد نظر بودند شامل نسبت الیاف به سیمان در چهار سطح 5، 10، 15 و 25 درصد میزان کلرید کلسیم به عنوان ماده افزودنی تسریع کننده گیرایی در دو سطح (3 و 5 درصد) براساس وزن خشک سیمان در نظر گرفته شدند. خواص مورد بررسی شامل خمش استاتیک که در آن مدول گسیختگی مورد بررسی قرار گرفت و همچنین میزان واکشیدگی ضخامت طبق استاندارد DIN68763 اندازه گیری شد. نتایج این بررسی نشان داد که تختههای ساخته شده با 10 درصد الیاف روزنامه باطله همراه با استفاده از 5 درصد کلرید کلسیم دارای بیشترین مقاومت و کمتری واکشیدگی ضخامتی بودند که بهترین شرایط استفاده از الیاف روزنامه باطله را در تولید این محصول نشان میدهد.
مقدمه
نیاز به مصالح سبک و در عین حال مستحکم از ضرورتهای خانهسازی صنعتی میباشد. پنلها و صفحات چوب سیمان یا فرآوردههای کامپوزیتی با اتصال معدنی یکی از مصالحی است که میتواند این نیاز را پاسخگو باشد. توسعه فناوری پنلهای چوب سیمان در هر منطقه به قابلیت در تأمین مواد اولیه مورد نیاز آن یعنی چوب یا مواد لیگنوسولولزی و سیمان مربوط میشود. با توجه به افزایش جمعیت و تقاضا برای مواد مرکب چوبی به ویژه در کشورهای در حال توسعه که با محدودیت منابع جنگی مواجهاند، لزوم به کارگیری سایر منابع لیگنوسلولزی مانند مواد حاصل از پسماند گیاهان کشاورزی ضایعات و مانند روزنامه باطله در ساخت این گونه فرآوردهها امری اجتناب ناپذیر است. تلاش بیشتر محققان در استفاده از این مواد و تولید مصالح سبکتر میباشد که انسان در محیط زندگی خود با پدیدههای طبیعی زیادی بر برخورد میکند که جلوی بروز برخی از آنها را نمیتواند بگیرد اما با به کار بردن برخی امکانات میتواند اثرات آن را کمتر نماید، در این میان زلزله از پدیدههای طبیعی است که در طول تاریخ حیات بشر بارها انسان را به وحشت انداخته و باعث تخریب شهرها و روستاهای زیاد همراه با تلفات انسانی شدید و داغ دار نمودن انسان بوده است. به گونهای که انسان چون خود را در مقابل آن عاجز و درمانده دیده، آن را به پدیدههای ماوراء طبیعت و خشم خدایان بر انسان دانسته است. اما در واقع آنچه که در اثر زلزله به انسان آسیب میرساند شدت زلزله نبوده بلکه این مصالح ساختمانی است که با ریختن بر روی سر و صورت مردم آنها را مجروح و یا از بین میبرد. نیاز به مصالح سبک و در عین حال مستحکم از ضرورتهای خانهسازی صنعتی میباشد. پانلها و صفحات چوب و یا الیاف سیمان یا فرآوردههای کامپوزیتی با اتصاف معدنی یکی از مصالحی است که میتواند این نیاز را پاسخگو باشد. توسعه فناوری پانلهای چوب سیمان در هر منطقه به قابلیت در تأمین مواد اولیه مورد نیاز آن یعنی چوب یا همانطور که در این تحقیق بررسی شده روزنامه باطله که در واقع همان مواد لیگنوسلولوزی است و سیمان مربوط میشود. در این زمینه نیز تحقیقات چندی در ایران صورت گرفت که به برخی از آنها اشاره میگردد.
sedan و همکاران، در بررسی خواص مکانیکی سیمان تقویت شده با الیاف شاهدانه بیان کردند که با افزودن الیاف تا 16%، باعث افزایش مقاومت خمشی و همزمان تیمار قلیایی الیاف باعث بهبود مقاومت خمشی و بهبود چسبندگی شبکه سیمان- الیاف شده است.
Abdolalisarbandi و همکاران، در پژوهشی اثر مقادیر مختلف نانو سیلیس و الیاف باگاس بر مقاومت خمشی و ویژگیهای فیزیکی چند سازه الیاف- سیمان را مورد بررسی قرار دادند. نتایج آنان نشان داد که میزان نانو سیلیس و الیاف باگاس بر روی مقاومت خمشی و سایر ویژگیهای فیزیکی تأثیر معنیداری دارد. مقاومت خمشی تختهها با افزودن الیاف باگاس تا4 درصد نسبت به جرم سیمان افزایش یافته و بیشتر از 4 درصد کاهش مییابد.
Golbabaei و همکاران، به بررسی ویژگیهای چوب سیمان تهیه شده از پسماندهای گیاهان کشاوری پرداختند. در این تحقیق تختههای ساخته شده با کلش برنج، کاه گندم و ساقه پنبه به عنوان عوامل متغیر و تخته سیمان با خرده چوب صنوبر به عنوان شاهد مورد توجه قرار گرفت. نتایج حکایت از آن داشت که تخته چوب سیمان ساخته شده با خرده چوب صنوبر در مقایسه با تختههای ساخته شده با ساقه پنبه، کاه گندم و کلش برنج خصوصیات خمشی بهتری دارند.
Hassanpoor و همکاران، نتایج تحقیق نشان میدهد که چسبندگی داخلی و مقاومت فشاری در تخته حاوی نانو ولاستونیت در مقایسه با تختههای فاقد نانو افزایش یافته است، به طوری که بیشترین چسبندگی داخلی (1/6Mpa) و مقاومت فشاری (10/85Mpa) مربوط به تختههای حاوی 10 درصد الیاف کرافت و 6 درصد نانو ولاستونیت میباشد.
Khorami و Sobhani، جایگزینی الیاف آزبست را با سه نوع الیاف باگاس، ساقه گندم و اکالیپتوس در چند سازه فیبر- سیمان مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیق الیاف پسماند گیاهان کشاوری سبب بهبود خواص خمشی و جذب انرژی شده است.
همچنین در تحقیق دیگری توسط Fernandez و Taja از نسبتهای سیمان به کاه برنج 60 به 40 و 50 به 50 برای ساخت چند سازه الیاف- سیمان استفاده کردند. نتایج این مطالعه نشان داد که تختههای ساخته شده با نسبت 60 به 40 سیمان به کاه برنج کمترین مقدار واکشیدگی ضخامت و بیشترین مقاومت خمشی و مدول الاستیسیته را داشتند.
Ashori و همکاران، تأثیر مخلوط دو گونه چوبی (اکالیپتوس و صنوبر) را بر خواص مکانیکی و حرارت هیدارتاسیون تختههای پشم چوب سیمان مورد بررسی قرار دادند. نتایج این تخحقیق نشان میدهد که گونه چوبی صنوبر سازگاری بهتری با ماتریس سیمان دارد و با افزایش نسبت صنوبر به اکالیپتوس حرارت هیدراتاسیون سیمان افزایش و خواص مکانیکی تختههای ساخته شده بهبود مییابد.
Torkaman و همکاران، به بررسی استفاده از الیاف ضایعاتی چوب و خاکستر پوست برنج در بلوکهای بتنی سبک پرداختند. نتایج مورد بررسی نشان داد که اتسفاده از خاکستر سبوس برنج به عنوان پسماند کشاورزی موجب بهبود خواص بلوکهای ساخته شده میشود.
ساخت چند سازه چوب سیمان با استفاده از چوبآلات کاج تیمار شده به آرسنات، مس و کروم توسط Wolfe و Gjinolli در سال 1999 مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق به منظور کاهش زمان گیرایی سیمان و رسیدن به مقاومتهای بالا در زمانهای اولیه سخت شدن از سیمان پرتلند نوع 3 استفاده شد. نتایج نشان داد که محصول ساخته شده دوام مورد نظر را برای برنامههای ساخت و ساز و دورههای ذوب و انجماد دارد.
Pehenich و همکاران، به بررسی اثر تیمارهای مختلف (سیلیکات سدیم، سیلیکات پتاسیم و سیلان) روی الیاف کاغذ روزنامه و کرافت رنگ بری نشده در ساخت چند سازه الیاف سیمان ساخته شده با سیمان پرتلند نوع 3 پرداختند. نتایج بیان کرد که تیمار الیاف توسط این مواد شیمیایی سبب بهبود ویژگیهای مکانیکی چند سازه ساخته شده میشود.
Sorn و همکاران، در تحقیقی تحت عنوان چند سازههای سیمانی تقویت شده با الیاف به روش کاسترودی برای ساختمانهای مسکونی، بیان کردند که تکنولوژی جدید اکستروژن برای تولید چندسازههای سیمانی تقویت شده با الیاف کارآیی بالایی دارند و میتوان به وسیله این روش تختههایی با دوام بیشتر، هزینه نگهداری کمتر، ایمنی بیشتر، مقاومت در برابر خطرات محیطی بهبود یافته تولید کرد.
Jenifer و همکاران، در بررسی اثر تیمار سطحی الیاف کاغذ روزنامه باطله و خمیر کرافت رنگبری شده با سلیکات سدیم، پتاسیم، روی خصوصیات مکانیکی چند سازههای الیاف-سیمان دریافتند که تیمار شیمیایی الیاف قبل از ساخت چند سازه باعث بهبود مقاومت فشاری و خمشی چند سازه میشود.
Stevulova و همکاران، چگالی هر کامپوزیت با فیبر در یک محدوده باریک (1968-1921 کیلوگرم /M3 در 2% و 5% جایگزینی پر کننده) بررسی شد. کائوچو و مواد مرکب با بازیافتی الیاف کاغذ از ضایعات شخصیت افزایش در ارزشهای مقاومت خمشی تا 14.9 درصد در مقایسه با خمیر چوب به حال نمونه ملات. مقاومت فشاری کامپوزیت با 2% از جایگزینی پر کننده به 18 مگاپاسکال رسیده است. با این حال، 5% جایگزینی پر کننده باعث کاهش ارزش مقاومت فشاری 5/7% در مقایسه با نمونههای حاوی خمیر چوب پس از 28 روز از سخت شدن شده است.
Ashori و همکاران، در این مطالعه اثر تقویت کاغذهای روزنامه بازیافت (RNP) در مخلوط سیمان بررسی شده است. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که تفاوت بین مقادیر میانگین RNP و CaCl2 محتویات در میان هر یک از گروه (درمان) در مقایسه معنی دار بوده است. نتایج آزمون نشان داد که CaCl2 باعث افزایش خواص مکانیکی و فیزیکی محصول میشود. تمام خواص محصول با افزایش CaCl2 از 3% به 5% افزایش یافته است. پارگی و مدول الاستیسیته محصول با افزایش مقدار RNP، حداکثر میزان بهبودی در اثر افزایش 10% الیاف به دست آمد. همچنین نتایج نشان داد با افزایش الیاف به طور قابل توجهی میزان جذب آب افزایش یافته و واکشیدگی ضخامت رخ داده است. افزایش فیبر RNP از 10% تا 20، هر دو خواص مکانیکی و فیزیکی، به طور قابل توجهی کاهش مییابد. شرایط بهینه به دست آمد هنگامی که محتویات RNP و CaCl2 معادل 10% و 5% بود.
مواد اولیه
سیمان
سیمانها مواد چسبندهای هستند که قابلیت چسباندن ذرات به یکدیگر و به وجود آوردن جسم یک پارچه از ذرات متشکله را دارند. سیمان در بتن کاربرد دارد و وظیفه آن صرفاً چسباندن دانهها به یکدیگیر است و به خودی خود تأثیری در مقاومت و باربری ندارد. از این رو بتن خوب بتنی است که وقتی نمونهای از آن شکسته شود، دانههای سنگی آن از وسط شکسته شده و سیمانها پاره نشود. سیمانها دارای ریشه آهکی میباشند. به عبارت دیگر ماده اصلی تشکیل دهنده آنها آهک و ماده اولیه اصلی آنها سنگ آهک است. بنابراین اساس سیمان ترکیبی است از اکسید کلسیم (آهک) با سایر اکسیدها نظیر اکسید آلومینیوم، اکسید سیلیسیم، اکسید آهن، اکسید منیزیم و اکسیدهای قلیایی که میل ترکیب با آب داشته و در مجاورت هوا و در زیر آب به مرور سخت میگردد و دارای مقاومت میشود. این سیمان تا حدی کندگیر بوده و تا حدی در مقابل حملهی سولفاتها مقاوم است. در نتیجه برای ساختن کانالهای فاضلاب و غیره مناسب است. درجه حرارت تولید شدهی این نوع سیمان نسبت به سیمان نوع یک کمتر است در نتیجه برای بتنریزی در هوای گرم مناسب است. مصرف این نوع سیمان برای سازههایی که مورد حمله شدید سولفاتها هستند مجاز نیست. (سیمان مصرفی در بدنه اصلی برج میلاد از نوع 2 است به اضافهی مواد افزودنی شامل روان کننده، دیرگیر کننده و مواد هوازا) برای ساخت این نوع سیمان سعی میشود تا حد ممکن از مقدار S3C و A 3C کاسته و بر مقدار S3C بیفزاید.
روزنامه باطله
کاغذ روزنامه به طور معمول از مخلوطی از خمیر کاغذ مکانیکی و پر بازده سوزنی برگان (برای تأمین ویژگیهایی مانند بالک، ماتی و چاپپذیری) و خمیر شیمیایی الیاف بلند رنگبری شده یا نیمه رنگبری شده (برای تأمین مقاومتهای لازم) تولید میگردد. در کشورهای فاقد چوب سوزنی برگان، کاغذ روزنامه باطله عمدتاً بر پایه تولید خمیر کاغذ پربازده CTMP و CMP چوب پهن برگان بومی و واردات خمیر شیمیایی الیاف بلند ساخته میشود که به عنوان مثال میتوان به تولید کاغذ روزنامه در صنایع چوب و کاغذ مازندران که تنها تولید کننده کاغذ روزنامه در کشور ما است، اشاره نمود. در این کشورها تأمین چوب مورد نیاز به دلیل تخریب و کاهش سطح جنگلها و عدم توسعه جنگل کاریها و نیز تأمین ارز مورد نیاز برای واردات خمیر کاغذ شیمیائی الیاف بلند، با محدودیتهایی مواجه است. با عنایت به توسعه کشت نیشکر در جنوب ایران و با توجه به نتایج مطالعات انجام شده در مقیاس جهانی در خصوص استفاده از باگاس در تولید کاغذ روزنامه، در این تحقیق که برای اولین بار در ایران انجام شده است، امکان استفاده از خمیر شیمیایی باگاس در ترکیب خمیر کاغذ CMP چوب پهن برگان برای تولید کاغذ روزنامه در مقیسا آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. خمیر کاغذ شیمایی سودای باگاس با بازده حدود 47% (تهیه شده در شرایط بهینه تولید در آزمایشگاه) تا شفافیت حدود 60% با یک مرحله پراکسید هیدروژن رنگبری گردید و تأثیر درجات مختلف اختلاط تا 30% آن در تولید شده در صنایع چوب و کاغذ مازندران (با و بدون استفاده از خمیر الیاف بلند وارداتی CMP) ترکیب خمیر بر روی ویژگیهای کاغذ حاصله بررسی شد. نتایج حاصله نشان داده است که کاغذ حاصل از اختلاط تا 30% خمیر کاغذ شیمیایی باگاس در ترکیب با خمیر کاغذ CMP پهن برگان در محدوده قابل قبول خصوصیات فیزیکی و نوری، دارای ویژگیهای مقاومتی بهتر و مطلوبتر از ترکیب اصلی کارخانه (83% خمیر کاغذ CMP پهن برگان و 17% خمیر الیاف بلند وارداتی) بوده است. به عبارت دیگر، در صورت استفاده از خمیر شیمیایی باگاس در ترکیب خمیر CMP پهن برگان، ضمن تولید کاغذ روزنامه قابل قبول، در مصرف خمیر کاغذ CMP و در نتیجه مصرف چوب پهن برگان و نیز در مصرف خمیر کاغذ شیمیایی الیاف بلند وارداتی کاهش و صرفه جوئی قابل توجهی ایجاد خواهد شد. کاغذ روزنامه، کاغذی ارزان قیمت است که به شکل رول و ورق یافت میشود. قدرت جذب بالا داشته و معمولاً برای چاپ روزنامه با ماشین افست و لترپرس استفاده میشود.

روش تحقیق
در این مطالعه برای ساخت تختههای الیاف سیمان از سیمان پرتلند نوع 2 به عنوان عامل اتصال دهنده و الیاف حاصل از بازیافت کاغذ روزنامه باطله به عنوان ماده اولیه و همچنین از کلرید کلسیم به عنوان تسریع کننده گیرایی سیمان استفاده شد. عوامل متغیر این تحقیق عبارتند از: نسبت سیمان به الیاف در سه سطح (90 به 10 درصد، 85 به 15 درصد، 80 به 20 درصد و 75 به 25 درصد)، میزان کلرید کلسیم مصرفی در دو سطح (3 و 5 درصد) و بقیه عوامل برای همه تختههای تولیدی ثابت در نظر گرفته شد. با توجه به عوامل متغیر و سطوح مربوطه 8 وضعیت ساخت حاصل شد که از هر وضعیت 4 تکرار و در مجموع 32 تخته ساخته شد.
در این تحقیق کاغذ روزنامه باطله در داخل ظرفی به مدت 24 ساعت در آب غوطهور گردید، سپس برای جداسازی الیاف کاغذ خیسانده شده، سپس با یک دفیبراتور صفحهای الیاف از هم جداسازی شدند و پس از آن آبگیری الیاف بازیافتی بر روی تورهای سیمی انجام شد و الیاف تا درصد خشکی مورد نیاز خشک گردید. به منظور دفیبره کردن الیاف که در اثر رطوبت به هم چسبیده شدهاند از یک سیستم پنوماتیکی در داخل یک محفظه استفاده گردید در نتیجه الیاف از هم باز شدند در این مرحله ابتدا کلرید کلسیم در آب حل گردیده و محلول کلرید کلسیم و آب را با سیمان و سپس با درصد الیاف بر اساس مقدار مورد نظر به طور کامل با یکدیگر مخلوط گردید. برای تشکیل کیک، مخلوط تهیه شده در داخل قالبهایی (با ابعاد داخلی 20*20 سانتی متر) ریخته شد. کیک آماده شده تا ضخامت 15 میلیمتر پرس گردید نوع پرس سرد با دمای معمولی استفاده شد. پس از پرس تختهها به مدت 24 ساعت تحت شرایط قیدگذاری شده باقی ماند. بعد از 24 ساعت قیدها برداشته شده و جهت گیرایی نهایی تختهها به مدت 28 روز در اتاقک شیشهای که میتوان شرایط دما و رطوبت را در داخل آن کنترل کرد تحت دمای 32 و رطوبت 60 درصد قرار داده شد تا سیمان به گیرایی نهایی خود برسد.
تهیه نمونههای آزمونی
بعد از آمادهسازی تختهها و طی مراحل گیرایی سیمان برای تهیه نمونههای آزمونی برای خمش استاتیک، واکشیدگی ضخامت، مقدار رطوبت و دانسیته براساس استاندارد DIN 68763 با یک اره گرد بریده شدند. بررسی آماری نتایج مربوط به ویژگیهای مکانیکی تختههای تیمارهای مختلف به وسیله آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی و با استفاده از تکنیک تجزیه واریانس مورد تجزیه و تحلیل واقع و توسط آزمون دانکن میانگینها گروهبندی شدند.


نتایج
مقاومت خمشی
نتایج به دست آمده مورد آنالیز آماری قرار گرفت که نتایج آنالیز تجزیه واریانس مربوط به مدول گسیختگی تختهها نشان داد که نسبت الیاف به سیمان در سطح اطمینان 1% اثر معنیداری بر روی مدول گسیختگی تختهها داشته است، به طوری که ملاحظه گردید که با ترکیب 10% الیاف به 90% وزنی سیمان تختههای ساخته شده دارای بیشترین مدول گسیختگی و به میزان 1/95 مگاپاسکال بودهاند. از یک طرف اینکه، سطح پایین الیاف با سطح بالای سیمان باعث افزایش اتصال دهنده سیمان پرتلند میگردد که مقدار بالاتر سیمان باعث افزایش فرآوردههای هیدراتاسیون و رشد و توسعه بیشتر کریستالهای سیمان در طول فرایند هیداراتاسیون در اطراف الیاف میگردد و منجر به اتصال بیشتر و قویتر بین الیاف و سیمان میشود. و در نهایت با ایجاد اتصال محکمتر و قویتر بین الیاف و سیمان مقاومت خمشی تخته افزایش یافته است. از طرف دیگر اینکه، همکشیدگی الیاف در هنگام خشک شدن و تمرکز تنش در سطح مشترک بین الیاف و سیمان در برگشت منجر به ایجاد ترکهای ریز میگردد که با افزایش مقدار الیاف این ترکها افزایش یافته و مقاومتها کاهش مییابد. البته نتایج به دست آمده با نتایج دیگر محققان هم خوانی دارد.

اثر میزان کلرید کلسیم بر مقاومت خمشی با توجه به آنالیز آماری مقدار 3 درصد کلرید کلسیم اثر معنیداری بر مدول گسیختگی تختهها داشته است، به طوری که مقدار مدول گسیختگی تختههای ساخته شده با مصرف 3 درصد کلرید کلسیم 1/32 مگاپاکسال بوده است و هنگامی که کلرید کلسیم به 5 درصد افزایش پیدا کرد مقاومت خمشی به 1/68 مگاپاسکال افزایش یافت.
با بررسی نتایج حاصل از تجزیه و تحلیلهای آماری مشخص شد که تأثیر متقابل نسبت الیاف سیمان و میزان کلرید کلسیم اثر معنیداری روی مدول گسیختگی تختهها ندارد. اگرچه اثر متقابل عوامل متغیر بر مدول گسیختگی تختهها معنیدار نمیباشد اما همانطور که در شکل 2 ملاحظه میشود در سطوح ثابت نسبت الیاف سیمان افزایش یافت.

مقدار کلرید کلسیم از سطح 3 درصد به 5 درصد باعث بهبود مدول گسیختگی تختهها گردیده است. به طوری در نسبت سیمان الیاف 90 به 10 با افزایش کلرید کلسیم مصرفی در تخته مدول گسیختگی از 1/63 مگاپاسکال به 2/14 مگاپاسکال میدهد. شاید بتوان علت معنیدار نبودن اثر متقابل الیاف، سیمان و مواد افزودنی بر تختهها را به عواملی از قبیل عدم یکنواختی پراکنش الیاف در تخته، اختلاط مناسب سیمان با الیاف نسبت داد.
بحث
در این تحقیق که از الیاف بازیافتی کاغذ روزنامه باطله به عنوان ماده اولیه در ساخت پانلهای الیاف – سیمان استفاده شد، نتایج نشان داد که نسبت الیاف به سیمان اثر معنیداری بر روی مدولگسیختگی و واکشیدگی ضخامت تختهها داشته است. میزان کلرید کلسیم از سطح 3 درصد به 5 درصد باعث بهبود مدول گسیختگی و واکشیدگی ضخامتی تختهها شد. البته میزان بهینه ترکیب مواد خام برای تولید چند سازههای الیاف- سیمان در این مطالعه نسبت الیاف به سیمان 10 به 90 درصد و مقدار 5 پایداری ابعادی بالای این فرآورده (کمتر از حد استاندارد) استفاده از این نوع فرآوردهها به منظور کاربرد در ساختمان به عنوان پوشش دیوارها، پشتبام و نماکاریها میتوصیه نمود.
دانلود مقاله